Workers’ Basic Rights Ipatuman - NLRC

Ni Alex Mapoy

NLRC Caraga Administrative V Robert M. Aying. Photo
by Alex Mapoy

BUTUAN CITY – Angayang masayran sa matag trabahante ang batakan niining mga katungod (Basic Rights) sa ingon dili kini mahimong ignorante sa kaugalingong katungod.

Ang batakang katungod sa trabahante ang kinahanglan usab nga dili ihikaw sa employer sa ingon dili kini mag-atubang og asunto.

Sumala ni National Labor Relations Commission (NLRC) Caraga Administrative V Robert M. Aying, protektado sa balaud ang matag trabahante sa ingon dili kini yanong ma-abusohan sa employer.

Dugang ni Aying, katungod sa empleyado nga matagamtaman o mapahimuslan ang batakan niining katungod hinungdan sa mata sa balaud, ang abusadong employer silotan bugti sa kalapasan nga nahimo.

Gitin-aw ni Aying, nakalatid sa Labor Code sa Pilipinas, ihatag sa employer ang seguridad sa pagpanarbaho (security of tenure) ngadto sa empleyado diin dili kini puwede nga basta na lang tanggalon kon walay igong hinungdan ug wala nag-agi sa saktong proseso (without due cause and process).

Kinahanglan nga i-regular sa employer ang matag empleyado paghuman sa unom ka bulan nga probation.

Ang empleyado kinahanglan nga magtrabaho kini og walo (8) ka oras kada adlaw diin sulod na niini ang break time alang sa pagpaniudto ug pipila ka minuto nga pagdiskanso o pagpahulay nga dili mo subra og isa ka oras.

“Meal and rest period: meal break of less than one hour and short rest periods shall be considered compensable work time.”

Kada semana, hatagan ang empleyado og 24 oras nga pahulay katumbas sa isa ka adlaw nga pahulay (rest day) human ang unom ka adlaw nga kumbati sa trabaho diin mahimo kining i-schedule sa employer sibo sa gihimong konsultasyon ngadto sa trabahante kon unsa kini nga adlaw nga mag-rest day o day off.

Gawas niana, angayang ihatag sa employer ngadto sa empleyado ang minimum wage nga gikantar sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB) kon asa kini nga rehiyon nasakop.

Ihatag usab ang Holiday pay ug premium pay alang sa walo ka oras nga pagtrabaho kada adlaw.

Kon magtrabaho ang empleyado sa special rest day o day off, angayang ihatag sa employer ang dugang 30% sa basic daily rate (BDR); kon ang day off natunong sa special day, dugang 50% sa BDR ang madawat sa empleyado; kon ang rest day natunong sa regular holiday, dugang 30% sa 200% nga BDR ang madawat sa trabahante.

Katungod sa trabahante ang pag-claim sa overtime pay kon nilagpas sa walo ka oras ang pagtrabaho diin kon ordinary days, dugang 25% sa basic hourly rate samtang kon special days, rest days ug holidays, dugang 30% sa regular hourly rate sa maong adlaw.

Katungod usab sa empleyado ang pag-claim sa nightshift differential diin dugang 10% sa basic/regular rate alang sa magtrabaho gikan alas-10 sa gabii hangtod alas-6:00 sa buntag.

Angayang mapahimuslan sa empleyado ang service incentive leave nga 5 ka adlaw matag tuig.

Kinahanglang matagamtaman sa empleyado ang service charges diin ang 85% alang sa distribusyon sa rank-and-file employees samtang 15% alang sa losses, brekages o distribution alang sa managerial employees (magamit lamang kini sa establisyemento nga nangolekta og service charges).

Sa 13^th month pay, katungod sa empleyado ang pagdawat sa 1/12 sa total basic salary nga nadawat sa kasamtangang calendar year.

Angayang mo dawat ang empleyado sa separation pay diin ang minimum ½ sa monthly salary sa matag year of service alang sa “authorized causes of separation.

Makuha usab sa empleyado ang retirement pay diin makuha niini ang 22.5 days salary sa matag year of service alang sa “optional retirement at 60” basi sa nakalatid sa Republic Act (RA) 7641 o mas nailing Retirement Pay Law o kaha ilawom sa “applicable agreement” o “compulsory retirement” sa edad 65 anyos.

Alang sa opisyal, mayorya sa mga empleyado ang wala nakasayod sa batakan niining katungod ug nunot sa pagka-ignorante sa kaugalingong katungod isip trabahante, yano lamang kining gipahimuslan sa pipila ka mga employer sa bisan asang dapit sa nasod.