Priority Courses Alang sa Caraga Gidiga

Ni Alex Mapoy

Angayang kuhaon ang kurso nga nasulod sa priority sa CHED 

Caraga sanglit in-demand kini sa labor market ning rehiyon, 

awhag ni CHED Caraga Chief Education Program 

Specialist Engr. Ramil A. Sanchez

BUTUAN CITY – Gi-angkon sa Commission on Higher Education (CHED) Caraga nga pipila ka mga kurso ning rehiyon ang nahimong “oversubscribed” samtang ang ubang kurso nga gikinahanglan alang ning rehiyon ang diyutay lamang ang nikuha.

Subay niini, gidiga sa komisyon ngadto sa tanang estudyante nga taga – Caraga nga angayang kuhaon ang mga kurso nga halos gilangaw panahon sa enrolment, apan “in-demand” kini pag-ayo sa rehiyon.

Butyag ni CHED Caraga Chief Education Program Specialist Engr. Ramil A. Sanchez, ang gidiga nga mga kurso o nagsilbing “priority courses” maoy angayan nga kuhaon sa mga estudyante sanglit taas kaayo ang tsansa nga paghuman niini, dunay masudlan nga trabaho.

Langyaw sa Kaugalingong Rehiyon, Likayan!

Ni Alex Mapoy

“Tourist spots sa Caraga, angayang bisitahon usab
sa mga Caraganons,” pagdasig ni DOT Caraga
Acting Marketing Officer Celia Valencia.

BUTUAN CITY – Daghan pa sa mga Caraganons ang wala nakasuroy sa gikonsiderang “tourist spots” ning rehiyon hangtod ning panahona.

Una nang gikomperma sa kadumalahan sa Department of Tourism (DOT) Caraga nga sikat na ang Caraga sa mga nasod nga na sakop sa kontinente sa Asya.

Bunga sa pagkasikat, daghang langyaw ang mo bisita sa mga nindot nga lugar ning rehiyon, apan, gi-angkon ni DOT Caraga Acting Marketing Officer Celia Valencia, bisan nagbalik-balik na ang mga langyaw paglulinghayaw sa mga nindot nga dapit ning rehiyon, daghan pa gihapon sa mga Caraganons ang wala nakagahin og panahon pagsuroy sa mga nindot nga dapit.

Pipila sa mga sikat nga kasuruyan sa rehiyon ang Tinuy-an Falls, Siargao Island, Bucas Grande Island, Agusan Marsh Wildlife Sanctuary, ug daghan pang uban.

Iro sa Agusan, 35% Nabakunahan

Ni Alex Mapoy

Provincial Veterinarian Dr. Belen Aruelo.
Photo by Alex Mapoy

AGUSAN DEL NORTE – Gibanabana nga anaa na sa trayntay singko porsyento (35%) sa kinatibuk-ang ihap sa mga iro nga target bakunahan sa Agusan del Norte Provincial Veterinary Office sulod ning tuiga.

Hisayran nga target sa buhatan ang 15,000 ka mga iro nga mabakunahan sa tibuok probensya sulod ning tuiga aron hingpit nga mabatokan ang sakit nga rabies nga makuha gikan sa mga mananap sama sa iro.

Sa kinatibuk-ang ihap, mokabat na sa 5,250 ka mga iro ang nabakunahan sugod gisugdan ang pagpamakuna adtong bulan sa Enero sa samang tuig.

Gikabutyag ni Provincial Veterinarian Dr. Belen Aruelo, target sa buhatan nga pag-abot sa “mid-year,” lagpas sa 50% sa kinatibuk-ang ihap sa mga iro ang mabakunahan.

Distribusyon sa Abuno Natibawas

Ni Alex Mapoy 

PCA Caraga Acting Project Development Officer IV Grace Orilla.
Photo by Alex Mapoy

BUTUAN CITY – Hingpit nang natibawas ang pagpang-apud-apod sa liboan ka mga sakong abuno ngadto sa mga mag-uuma sa lubi ning rehiyon sa Caraga.

Ang nahisgutang alokasyon ang gikan pa kini sa tuig 2014 o sa nakalabay’ng tuig, apan, karon lamang kini nahuman sa pagpanghatag ngadto sa mga coco farmers.

Sumala ni Philippine Coconut Authority (PCA) Caraga Acting Project Development Officer IV Grace Orilla, ang nadawat nga mga abuno sa mga mag-uuma sa lubi ang libre kining gihatag.

Una nang gipasabot ni Orilla nga ang pag-abuno sa tinanom nga lubi ang dako kaayo og ikatabang nga mo buylo kini sa pagpamunga.

Zero Illegal Logging Gitinguha

Ni Alex Mapoy 

Ang maong hulagway ang gustong wad-on sa DENR Caraga aron dili mahiabot ang katawhan
sa panimalos sa kinaiyahan.

BUTUAN CITY – Kampante ang liderato sa Department of Environment and Natural Resources Region (DENR) Caraga nga mawagtang sa hingpit ang illegal logging activity sulod niining rehiyon.

Pagtaas sa HIV Case, Gibatokan

Ni Alex Mapoy 

Makita ang skin lessions isip isa sa mga simtoma sa HIV/AIDS

BUTUAN CITY – Gipahugtan sa Department of Health (DOH) Caraga ang kampanya batok Human Immunodeficiency Virus (HIV) human padayon nga nagkataas ang ihap sa mga nataptan sa maong sakit.

Hisayran nga nipuwesto ang Caraga sa ikaduha sa mga rehiyon sa tibuok Pilipinas nga dunay pinakataas nga ihap sa mga indibiwal nga nataptan niini.

Sumala ni DOH Caraga Director IV Dr. Minerva P. Molon, alarming na ang maong sakit labi pa ang Pilipinas, na apil sa 9 ka mga nasod sa tibuok kalibotan nga paspas ang pagsaka sa kaso sa HIV samtang ang ubang mga nasod, nitala lamang kini sa consistent case o kaha niubos ang ihap sa mga nataptan.

Halos P80-M Sub-Projects Ipatuman

Ni Alex Mapoy

DSWD Caraga Kalahi-CIDSS Regional Social Marketing 

Officer Eunice G. Montaos

BUTUAN CITY – Lauman nga mapahimuslan sa mga residente sa lima ka mga lungsod sa Agusan del Sur ang dul-an P80 milyones nga pundo alang sa pagpatuman sa Kapit-Bisig Laban sa Kahirapan-Comprehensive and Integrated Delivery of Social Services (Kalahi-CIDSS) nga programa sa  Department of Social Welfare and Development (DSWD) Caraga.

Basi sa datos, gigahinan sa ahensya sa kinatibuk-ang P79,797,950 alang sa katumanan sa nakahan-ay nga mga proyekto nga ipahiluna sa lima ka mga lungsod sa nasangpit nga probensya.

Usbaw sa Matrikula Laumang Aprubahan

Ni Alex Mapoy

CHED Caraga Chief Education Program Specialist Engr. Ramil A.
Sanchez. Photo by Alex Mapoy

BUTUAN CITY – Gilauman nga ma-aprubahan ang apela sa walo ka mga tunghaan sa kolehiyo o unibersidad ning rehiyon sa Caraga ang pag-usbaw sa tuition fee.

Sumala ni Commission on Higher Education (CHED) Caraga Chief Education Program Specialist Engr. Ramil A. Sanchez, sa rehiyonal nga lebel sa komisyon, aprubado na ang maong petisyon, apan, ang dunay full authority nga mag-apruba sa nasangpit nga hangyo mao ang CHED Central Office.

Dugang ni Engr. Sanchez, tanan nga rekisitos nga gipangayo sa CHED Caraga ngadto sa walo ka mga tunghaan ang na “comply.”

P48-M Damyos sa El Niño?

Ni Alex Mapoy

Gipasabot ni DA Caraga Information Section Chief Emmylou T.
Presilda  ang hinungdan nganong dili pa makahatag sa actual 
damage sa El Niño ang buhatan. Photo by Alex Mapoy

BUTUAN CITY – Nilansang na sa kapin P48 milyones ang damyos sa weak El Niño sa Agusan del Norte

Ang maong kantidad, nagsilbing initial estimate sa buhatan sa Department of Agriculture (DA) Caraga basi sa nangabot nga datos sa nahimong damyos gikan sa pipila ka lungsod sa probensya.

Sumala ni DA Caraga Information Section Chief Emmylou T. Presilda, ang kapin P48 milyones nga estimated damage, dili pa maseguro kon mao gyod kini ang klarong damyos sanglit ang nadawat nga report gikan sa pipila ka mga Local Government Units (LGUs) ang ipailawom pa sa makuti nga pagsusi.

Katarungan ni Presilda, maglisod ang rehiyonal nga buhatan paghatag sa kinatibuk-ang kantidad nga damyos sa El Niño ning rehiyon labi na sa agrikultura sanglit dugay kaayo nanghatag og report ang kada munisipyo.

Pamugos sa opisyal, kon sumadahon ang ihap sa kalungsoran sa Agusan del Norte kansa maoy gikonsidera nga gi-igo sa huwaw, pipila pa lamang ka lungsod ang nagpaabot og report.

Damyos sa Huwaw, Gamay Lang – PhilRice Agusan

Ni Alex Mapoy

Pananom nga humay nakalusot bisan na abtan kini sa huwaw. Photo by Alex Mapoy

BUTUAN CITY – Kampante ang PhilRice Agusan del Norte nga gamay lang ang kadaut nga nahimo sa weak El Niño sa probensya.

Basi sa obserbasyon sa buhatan, wala kaayo na apektohan ang mga mag-uuma sa nasinatiang huwaw labi na kadtong nanag-iya og basakan sanglit na atol kini sa harvest season.

Pagkunhod sa Tubig Bisan Giulan Gipasabot

Ni Alex Mapoy

BUTUAN CITY – Dili bastante ang tubig ulan nga nibisibis sa watershed hinungdan nga bisan padayon kining gi-ulan, padayon usab nga nagkaubos ang lebel sa tubig.

Pagklaro kini sa buhatan sa Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA) pinaagi ni Pagasa Caraga Lolita L. Vinalay atubangan sa mga tigbalita.

Sumala ni Vinalay, isolated rain lang ang nasinati sa watershed area sa dakbayan sa Butuan partikular na sa Sitio Iyao, Brgy. Anticala ug ang tubig ulan nga nitagas sa maong dapit ang dili pa igo ihulip sa volume sa tubig nga nawala bunga sa epekto sa weak El Niño sa Agusan del Norte.

Dugang ni Vinalay, ang padayong pag-ubos sa lebel sa tubig sa watershed magpadayon ug mabalik lamang kini kon mobalik sa normal ang kahimtang sa panahon.

Beach Resort Owners Gipahimangnuan

Ni Alex Mapoy

Tinguha sa DENR Caraga nga ang nahitabo sa pipila ka bahin sa Boracay area
nga gilumotan, dili mahitabo dinhe sa rehiyon. 

BUTUAN CITY – Nakig-alyansa ang Department of Environment and Natural Resources (DENR) Caraga ngadto sa counterpart niining buhatan ang Environmental Management Bureau (EMB) aron mamintina ang kahinlo sa baybayon ning rehiyon.

Backyard Raising Apektado Na

Ni Alex Mapoy

Provincial Veterinarian Dr. Belen Aruelo.
Photo by Alex Mapoy

AGUSAN DEL NORTE – Apektado na ang binuhing kahayopan sa nasinatiang weak El Niño Phenomenon sa probensya sa Agusan del Norte.

Wala nalilong sa mga Agusanon ang daw mamahit nga kainit sa adlaw hinungdan nga kadtong mga binuhing hayop sa mga mag-uuma maoy na apektohan pag-ayo.

Gikabutyag ni Provincial Veterinarian Dr. Belen Aruelo, kasagaran sa mga na apektohan ang mga binuhing manok labi na ang mga piso.

Dugang ni Dr. Aruelo, wala kaayo naka-apekto ang kainit sa panahon ngadto sa mga dagkong hayop sanglit pabiling lunhaw o green pa ang kolor sa mga sagbot.

Tree Planting vs El Niño Gihimo

Ni Alex Mapoy

Gilauman nga pinaagi sa pagtisok sa semilya sa kahoy,
ma-preserba ang kinaiyahan labi na ang tinubdan sa
tubig. Courtesy of BCWD

BUTUAN CITY – Gatosan ka mga batan-ong Butuanon ang nakig-alayon sa Butuan City Water District (BCWD) aron motabang pagbatok sa nasinatiang epekto sa mild El Niño Phenomenon dinhe sa dakbayan.

Hisayran nga padayon nga nagkaubos ang produksyon sa tubig nga makuha sa Taguibo river nga maoy gikonsumo sa liboang residente ning siyudad.

Matag adlaw, nagkaubos ang bultong tubig nga makuha sa watershed hinungdan nga nihimo og inisyatiba ang Usahag Bantay ang Kabuhatan (UBAN KA) pinaagi sa pagtisok sa 500 ka buok semilya sa kahoy diin 170 niini ang semilya sa nagkadaiyang klase sa prutas samtang 330 niini ang semilya sa nagkalain-laing klase sa kahoy.

Dokumento sa LGU Gi-Ebalwit

Ni Alex Mapoy

AGUSAN DEL NORTE – Gipailawom na sa makuti nga ebalwasyon ang tanang dokumento nga gisumite sa tanang kagamhanang lokal sa probensya alang sa gipahigayon nga Search for 2015 Disaster-Resilient LGU o naila nga Gawad Kalasag 2015.

Employer Palpak Lutoson

Ni Alex Mapoy

To see the whole text, just click here.

BUTUAN CITY – Nimando na ang liderato sa Philippine Health Insurance Corporation (PhilHealth) nga lutoson ang mga employer nga wala nihimo sa ilang obligasyon pag-remit sa nakolektang kontribusyon ngadto sa pinakaduol nga buhatan sa health insurance gikan sa mismong empleyado.

Caraga No. 3 sa Illegal Drug Users

Ni Alex Mapoy 

Dr. Julie Martinez sa CHED Caraga nidasig sa tanang ginikanan nga bantayan ang mga anak ug batokan ang drugas. Photo by Mike Glenn Obungen

BUTUAN CITY – Gika-alarma sa Commission on Higher Education (CHED) Caraga ang pinakaulahing survey nga nigawas diin ang rehiyon sa Caraga maoy ika-numero 3 sa pinakadaghang gumagamit og drugas sa tibuok nasod.

Listahanan Hotline Gimuntar

Ni Alex Mapoy

BUTUAN CITY – Gimuntar na sa Department of Social Welfare and Development (DSWD) Caraga ang hotline subay sa pormal nga pagsugod ning adlawa, Lunes sa Listahanan o mas naila nga National Household Targeting System for Poverty Reduction (NHTS-PR).

Konsumidor Angayang Magdaginot

Ni Alex Mapoy

Gikabalak-an ang padayong pag-ubos sa lebel sa tubig sa watershed.
Courtesy of BCWD

BUTUAN CITY – Doble kayod ang gihimo sa Butuan City Water District (BCWD) human  padayong nikunhod ang water production gikan sa watershed tungod sa nasinatiang weak El Niño kapin isa ka bulan na ang nakalabay.